به گزارش روشنفکر
بعضی اوقات اوقات، پزشک دستور تزریق سفتریاکسون در سرم (Ceftriaxone) را میدهد. این دستور دقیقاً برای چیست؟ هنگامی عفونت آنقدر جدی است (همانند عفونت خون، ریه یا مننژیت) که بدن به اثرگذاری سریع و حداکثری دارو نیاز دارد، تزریق مستقیم در سرم (وریدی یا IV) به جای عضله، انتخاب اول درمان است. این دارو به علت جذب خوراکی ناچیز (کمتر از ۱٪)، فقط به طور تزریقی تجویز میشود.
موارد منفعت گیری از تزریق سفتریاکسون در سرم
سفتریاکسون به علت نیمهعمر طویل (نزدیک به ۶ تا ۹ ساعت در بزرگسالان)، زیاد تر فقط یک بار در روز تزریق میشود.
فکر کنید باکتری برای زنده ماندن، مدام دور خود یک دیوار آجری محکم (دیواره سلولی) میسازد. سفتریاکسون همانند یک مأمور خرابکار عمل میکند که جلوی چسبیدن آجرها به هم (فرآیند سنتز دیواره سلولی) را میگیرد. دیوار کامل نمیشود و باکتری عملاً متلاشی شده و از بین میرود.
به علت همین قوت تخریب بالا، تزریق وریدی این دارو برای درمان طیف وسیعی از عفونتهای باکتریایی جدی کاربرد دارد:
آخرین مطالب
- تعبیر خواب عروسی؛ خبر خوش یا هشدار؟_روشنفکر
- تزریق سفتریاکسون در سرم برای چیست؟ + عوارض و نحوه تزریق_روشنفکر
- روشنفکر – با همکاری ایران فیلم تاریخی میسازیم/ «ابن سینا» یکی از گزینههاست_روشنفکر
- روشنفکر – سیمرغ های جشنواره جهانی فجر بر شانه برگزیدگان نشست_روشنفکر
- روشنفکر – آلودگی هوا مراکز فرهنگی و هنری را تعطیل کرد؛ اطلاعیه وزارت ارشاد_روشنفکر
عفونتهای تنفسی شدید (همانند ذاتالریه یا برونشیت عفونی)
سفتریاکسون به علت طیف تاثییر گسترده، یک درمان استاندارد برای پنومونی (ذاتالریه) اکتسابی از جامعه (CAP) و پنومونی بیمارستانی است و میتواند به شدت باکتریهای عامل عفونت در ریهها را از بین ببرد.
عفونتهای ادراری و کلیوی
در موارد عفونتهای پیچیده دستگاه ادراری (UTI) یا عفونت کلیه (پیلونفریت)، که عفونت از مثانه فراتر رفته و کلیهها را دچار کرده است، تزریق سفتریاکسون در سرم به علت نفوذ بالا به بافت کلیه، یک درمان کارآمد محسوب میشود.
عفونتهای پوستی یا زخمهای عفونی
برای عفونتهای پیچیده پوست و بافت نرم (همانند سلولیت شدید یا آبسههای عمیق) و این چنین عفونت زخمهای جراحی یا دیابتی، سفتریاکسون وریدی به علت قابلیت بالا در مقابله با باکتریها تجویز میشود.
تب تیفوئید، مننژیت یا عفونت خونی (سپسیس)
این موارد، از عمدهترین کاربردهای سفتریاکسون وریدی می باشند. این دارو نفوذ عالی به سد خونی-مغزی دارد، به همین علت یکی از درمانهای استاندارد برای مننژیت باکتریایی (عفونت پردههای مغز) است. این چنین در سپسیس (عفونت خون)، تزریق مستقیم در سرم برای مبارزه سریع با باکتری اهمیت بالایی دارد.
پیشگیری از عفونت بعد از عمل جراحی
برای جلوگیری از عفونت بعد از جراحیهای بزرگ، یک دوز واحد (۱ تا ۲ گرم) سفتریاکسون نزدیک به ۳۰ تا ۹۰ دقیقه قبل از اغاز جراحی به طور وریدی تزریق میشود تا از ابراز عفونت در محل جراحی پیشگیری کند.
چرا سفتریاکسون را به جای تزریق عضلانی در سرم تزریق میکنند؟
انتخاب بین تزریق عضلانی (IM) و تزریق در سرم (IV) به شدت عفونت، حالت بیمار و نیاز به اثرگذاری سریع بستگی دارد. در حالی که تزریق عضلانی برای عفونتهای خفیفتر کافی است، در عفونتهای جدی، روش وریدی ارجحیت دارد.
جدول زیر تفاوتهای کلیدی این دو روش را مشخص می کند:
| ویژگی | تزریق در سرم (وریدی / IV) | تزریق عضلانی (IM) |
| شدت اثرگذاری | سریع (دارو مستقیماً داخل خون میشود) | آهستهتر (نیاز به جذب از عضله دارد) |
| کنترل دوز | زیاد دقیق (کنترل کامل بر شدت ورود دارو) | کمتر دقیق (وابسته به جذب بدن) |
| درمان عفونتهای سیستمیک | کارآمد (روش انتخابی برای سپسیس و مننژیت) | کمتر کارآمد (برای عفونتهای موضعی یا خفیفتر) |
| حس درد | درد اولیه رگگیری، اما راحتی در طول تزریق | دردناک، بهاختصاصی در دوزهای بالا |
| مناسب برای | بیماران بستری، عفونتهای شدید، نیاز به دوز بالا | بیماران سرپایی، عفونتهای خفیف تا متوسط |
نحوه تزریق سفتریاکسون در سرم
تزریق سفتریاکسون در سرم یک فرآیند پزشکی دقیق است و باید حتماً توسط پرستار، پزشک یا کادر درمان آموزشدیده انجام شود.
- رقیقسازی (Reconstitution): ابتدا، ویال پودری سفتریاکسون باید با یک حلال استریل مناسب (همانند آب مقطر استریل یا نرمال سالین) حل شود. نوع و حجم حلال باید دقیقاً مطابق دستورالعمل دارو یا دستور پزشک باشد.
- تزریق: بعد از آمادهسازی، دارو به دو روش تزریق میشود:
- تزریق وریدی آهسته (Slow IV Push): محلول رقیقشده به آرامی طی چند دقیقه (برای مثالً ۲ تا ۴ دقیقه) مستقیماً در رگ تزریق میشود.
- انفوزیون (Infusion): محلول رقیقشده به یک کیسه سرم بزرگتر (همانند سرم ۵٪ دکستروز یا نرمال سالین) اضافه شده و طی زمان زمان طویلتری (طبق معمولً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه) به بیمار انفوزیون میشود.
- کنترل عکس العمل: در طول تزریق، به اختصاصی در دقایق اولیه، کادر درمان باید به دقت بیمار را از نظر ابراز علائم عکس العمل حساسیتی (همانند خارش، تنگی نفس، یا کم شدن سختی خون) تحت نظر داشته باشد.
هشدار مهم: تزریق سریع وریدی سفتریاکسون ایمن نیست و میتواند تبدیل عوارض قلبی شود. این دارو باید به آرامی تزریق شود. به همین علت، انجام خدماتی همانند تزریق سرم در منزل باید منحصراً توسط مراکز معتبر و پرستاران مجرب انجام گیرد تا همه استانداردهای ایمنی مراعات شود.
عوارض احتمالی تزریق سفتریاکسون در سرم
اگرچه سفتریاکسون به طور کلی به خوبی تحمل میشود، اما همانند هر داروی فرد دیگر میتواند عوارض جانبی تشکیل کند.
- عوارض شایع: این عوارض طبق معمولً خفیف می باشند و شامل تهوع، اسهال (چون آنتیبیوتیک باکتریهای روده را تحت تأثیر قرار میدهد)، و عکس العملهای موضعی در محل تزریق همانند قرمزی، سوزش یا تورم رگ (فلبیت) خواهد شد.
- عوارض نادر ولی قابل دقت: برخی عوارض شدیدتر اما نادرتر نیز امکان پذیر رخ دهند، همانند تب دارویی، افت گلبولهای سفید خون (لکوپنی) یا افزایش موقت آنزیمهای کبدی در آزمایش خون.
عمدهترین خطر، عکس العمل آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) است. اگرچه نادر است، اما میتواند تهدیدکننده زندگی باشد. اهمیت این نوشته به حدی است که یک مطالعه مروری ۱۰ ساله در پایگاه داده فارماکوویژیلانس ایران (انتشار شده در PubMed)، نشان داد که سفتریاکسون مسئول بیشترین تعداد گزارشهای مرگومیر مرتبط با دارو (۴۹ مورد) بوده است. اکثر این موارد شامل عکس العملهای شدید آنافیلاکتیک و ایست قلبی بودند، که بر الزام تزریق ایمن و انجام تست حساسیت پافشاری میکند.
در صورت ابراز هرگونه عکس العمل شدید همانند تنگی نفس ناگهانی، خارش شدید، تورم صورت یا گلو، یا حس سرگیجه شدید بعد از تزریق، باید فوراً تزریق قطع شده و به پزشک یا اورژانس خبر داده شود.
نکات مهم قبل از تزریق سفتریاکسون
برای مطمعن از ایمنی بیمار، کادر درمان باید موارد زیر را به دقت بازدید کند. فرآیند آمادهسازی و تزریق در منزل نیازمند دانش دقیق در رابطه تداخلات دارویی و نحوه رقیقسازی است که به توضیح آن میپردازیم:
- هشدار زیاد مهم (تداخل با کلسیم): سفتریاکسون هیچ زمان نباید با محلولهای حاوی کلسیم (همانند سرم رینگر لاکتات) در یک ست سرم یا یک رگ به طور همزمان تزریق شود. این ترکیب میتواند علتایجاد رسوبات صدمهزا در ریهها و کلیهها شود، بهاختصاصی در نوزادان.
- سابقه آلرژی: مسئله اساسی، بازدید سابقه آلرژی بیمار به خود سفتریاکسون، دیگر سفالوسپورینها یا پنیسیلینها است. اگرچه عکس العمل متقاطع بین پنیسیلین و سفتریاکسون کم است، اما در صورت سابقه آنافیلاکسی به پنیسیلین، باید با احتیاط زیاد تزریق شود.
- انجام تست حساسیت: در بیمارانی که برای اولین بار این دارو را دریافت میکنند یا سابقه آلرژیهای دارویی دارند، انجام تست حساسیت پوستی قبل از تزریق کامل دارو، یک عمل احتیاطی استاندارد است.
- تداخلات دارویی: این دارو نباید در یک سرم با آمینوگلیکوزیدها (همانند جنتامایسین) مخلوط شود.
- خبر به پزشک: بیمار باید پزشک را در رابطه همه داروهای فرد دیگر که مصرف میکند، و این چنین در صورت بارداری یا شیردهی مطلع سازد.
جمع بندی
تزریق سفتریاکسون در سرم یک ابزار درمانی کارآمد و مهم در پزشکی مدرن برای مبارزه با عفونتهای باکتریایی جدی است. انتخاب این روش به جای تزریق عضلانی، نشاندهنده نیاز به اثرگذاری سریع، دوز بالا و درمان یک عفونت گسترده در بدن است.
با این حال، قابلیت بالای این دارو با مسئولیت بزرگی همراه است. به علت خطرات بالقوه، از جمله عکس العملهای آلرژیک شدید و تداخلات دارویی صدمهزا (بهاختصاصی با کلسیم)، تزریق وریدی سفتریاکسون باید منحصراً توسط کادر درمان مجرب و در شرایط استاندارد انجام شود.
در شرایطی که بیمار نیاز به ادامه درمان در منزل دارد، منفعت گیری از خدمات معتبر مراقبت در منزل همانند آنی آزما، ضمانت میکند که فرآیند تزریق در منزل با همان استانداردهای ایمنی و تخصصی بیمارستان، توسط پرستاران آموزشدیده انجام شود.
سوالات متداول
آیا تزریق سفتریاکسون در سرم بهتر از تزریق عضلانی است؟
در عفونتهای شدید، سیستمیک یا عفونتهای مغزی (مننژیت)، بله؛ چون دارو مستقیماً داخل جریان خون میشود، ۱۰۰٪ جذب داشته و زیاد سریع تر به غلظت بالای درمانی میرسد.
آیا میتوان سفتریاکسون را در هر نوع سرمی حل کرد؟
خیر. این دارو باید فقط در محلولهایی که توسط پزشک یا داروساز قبول شده (همانند نرمال سالین یا دکستروز ۵٪) حل شود. مهمتر از آن، نباید در سرمهای حاوی کلسیم همانند رینگر لاکتات حل یا تزریق شود.
آیا میتوان داروهای دیگر را همراه سفتریاکسون در همان سرم تزریق کرد؟
خیر، این کار اکیداً پیشنهاد نمیشود مگر این که سازگاری آنها به طور علمی توسط داروساز قبول شده باشد.
دسته بندی مطالب
منبع