علم مانترا: چطور تکرار یک کلمه می‌تواند مغز و زندگی شما را تحول دهد؟_روشنفکر

در دنیای پرشتاب امروز، جایی که ذهن ما دائماً با اطلاعات و محرک‌های بی‌آخر بمباران می‌شود، جستجو برای اسایش و تمرکز به یک نیاز اساسی تبدیل شده است. در بین انبوهی از تکنیک‌های مدیریت استرس و ذهن‌آگاهی، یک ابزار باستانی با قدرتی شگفت‌انگیز، دقت دانشمندان و عموم مردم را به خود جلب کرده است: مانترا. این واژه که ریشه در سنت‌های کهن شرقی دارد، دیگر تنها یک مفهوم معنوی نیست، بلکه اتفاق‌ای است که علم مدرن، به‌اختصاصی علوم اعصاب، در حال کشف مکانیسم‌ها و مزایا عمیق آن بر سلامت روان و جسم است.

مانترا چیست؟

مانترا یک نقطه‌ی کانونی صوتی یا زبانی است که با تکرار ریتمیک، فعالیت شبکه‌های مغزی مرتبط با افکار سرگردان را افت داده و مغز را به سمت حالت اسایش و تمرکز (امواج آلفا و تتا) سوق می‌دهد.

واژه مانترا از زبان سانسکریت باستان گرفته شده و ترکیبی از دو قسمت است: «man» به معنی ذهن و «tra» به معنی ابزار یا وسیله. به این علت، مانترا به معنی واقعی کلمه «ابزاری برای ذهن» است. این تکنیک هزاران سال در سنت‌های هندوئیسم و بودیسم به گفتن راهی برای تمرکز در مدیتیشن، دستیابی به سطوح بالاتر آگاهی و اتصال به انرژی‌های درونی و بیرونی مورد منفعت گیری قرار گرفته است. مانتراهای معروفی همانند «Om» به گفتن صدای بنیادین کیهان در این سنت‌ها شناخته خواهد شد.

انواع مانترا

مانتراها می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند که هر کدام برای مقصد خاصی طراحی شده‌اند:

1. مانتراهای سنتی (سانسکریت): این مانتراها همانند «Om» یا «So Hum» دارای ارتعاشات صوتی خاصی می باشند که حرف های می‌شود تأثیرات فیزیولوژیکی و روانی عمیقی دارند. تمرکز در اینجا زیاد تر بر کیفیت لرزش و صدای صوت است تا معنی لغوی آن.
2. مانتراهای تأکیدی: اینها عبارات مثبت و شخصی‌سازی‌شده‌ای می باشند که به زبان مادری فرد گفتن خواهد شد. عباراتی همانند «من در اسایش هستم» یا «من قوی و متمرکز هستم». این نوع مانترا بر تحول الگوهای فکری شناختی و تحکیم باورهای مثبت تمرکز دارد.
3. مانتراهای بیجا (Bija): اینها مانتراهای تک‌هجایی می باشند که به گفتن «اصوات بذر» شناخته خواهد شد و هر کدام با یکی از مراکز انرژی بدن (چاکراها) در ربط می باشند.

برای فهمیدن بهتر، باید بین دو رویکرد مهم اختلاف قائل شویم. در مانتراهای سنتی، مقصد مهم منفعت گیری از صوت به گفتن یک لنگر برای ذهن و فرونشاندن افکار است. در روبه رو، در «جملات تأکیدی مثبت»، مقصد مهم جایگزینی یک باور منفی با یک باور مثبت در سطح شناختی است.

علم پشت مانترا

دلنشین‌ترین قسمت داستان مانترا در دوران مدرن، تأییدیه‌های علمی است که از اثربخشی آن حکایت دارد. تحقیقات در حوزه علوم اعصاب مشخص می کند که تکرار مانترا چیزی بیشتر از یک تمرین روانی است؛ این یک فرآیند فیزیولوژیکی است که به طور مستقیم بر مغز و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد.

تأثیر بر سیستم عصبی خودمختار (ANS)

سیستم عصبی خودمختار ما دارای دو شاخه مهم است: سیستم سمپاتیک (مسئول جواب جنگ یا گریز) و سیستم پاراسمپاتیک (مسئول جواب اسایش و گوارش). استرس مزمن، سیستم سمپاتیک را بیشتر از حد فعال نگه می‌دارد. تحقیقات مشخص می کند که مدیتیشن مانترا، به اختصاصی هنگامی که با تنفس آرام و ریتمیک همراه باشد، عصب واگ را تحریک می‌کند. این عصب، کلید مهم فعال‌سازی سیستم پاراسمپاتیک است. در نتیجه، ضربان قلب افت می‌یابد، سختی خون تنظیم می‌شود و بدن از حالت استرس به حالت اسایش تحول حالت می‌دهد.

امواج مغزی و همگام‌سازی عصبی

مغز ما در حالت‌های گوناگون، الگوهای امواج متغیری تشکیل می‌کند:

• امواج بتا: حالت بیداری، تفکر فعال و بعضی اوقات استرس.
• امواج آلفا: حالت اسایش، ریلکسیشن و تفکر خلاق.
• امواج تتا: حالت مدیتیشن عمیق، رویاپردازی و حافظه.

مطالعات الکتروانسفالوگرافی (EEG) نشان داده‌اند که مدیتیشن مانترا به طور مؤثری فعالیت امواج مغزی را از بتا به سمت آلفا و تتا سوق می‌دهد. این تحول، حس اسایش عمیق و افت «همهمه ذهنی» را به همراه دارد. تکرار ریتمیک مانترا علتپدیده‌ای به نام «همگام‌سازی عصبی» می‌شود که در آن ریتم نورون‌های مغز با ریتم صوت مانترا هماهنگ می‌شود و به تشکیل یک حالت ذهنی پایدار و متمرکز پشتیبانی می‌کند.

فرونشاندن شبکه حالت پیش‌فکر

شبکه حالت پیش‌فکر (DMN) مجموعه‌ای از نواحی مغزی است که زمان عدم تمرکز بر یک کار خاص، فعال می‌شود. این شبکه مسئول ذهن‌گردی، نشخوار فکری، نگرانی در رابطه آینده و فکر کردن به خود است. فعالیت بیشتر از حد DMN با اضطراب و افسردگی مرتبط است. مانترا با فراهم کردن یک نقطه تمرکز واحد و ساده (یک کلمه یا صوت)، فعالیت DMN را به طور قابل توجهی افت می‌دهد. این فرآیند به ذهن اجازه می‌دهد تا از چرخه افکار تکراری و اضطراب‌آور رها شده و در لحظه حال مستقر شود.

تغییرات ساختاری در مغز

احتمالا شگفت‌انگیزترین یافته علمی این باشد که تمرین مداوم مانترا می‌تواند ساختار فیزیکی مغز را تحول دهد. مطالعات تصویربرداری مغزی (MRI) روی افرادی که به طور منظم مدیتیشن مبتنی بر مانترا را تمرین می‌کنند، نشان داده است:

• افزایش ماده خاکستری: در نواحی همانند قشر پیش‌پیشانی که مسئول تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و کنترل دقت است.
• افت فعالیت در آمیگدال: مرکز هراس و جواب‌های اضطراب در مغز، که تبدیل عکس العمل‌پذیری کمتر نسبت به استرس می‌شود.
• تحکیم اینسولا: ناحیه‌ای که با خودآگاهی و فهمیدن حالات درونی بدن مرتبط است.

این یافته‌ها مشخص می کند که مزایا مانترا موقتی نیستند، بلکه می‌توانند به تغییرات پایدار در نحوه کارکرد و ساختار مغز منجر شوند.

مزایا علمی و روانشناختی مانترا

بر پایه مکانیسم‌های علمی ذکر شده، تمرین مانترا طیف وسیعی از مزایا ملموس را برای سلامت روان و جسم به ارمغان می‌آورد:

مانترا در زندگی روزمره

یکی از بزرگترین تصورات غلط در رابطه مانترا این است که منفعت گیری از آن تنها به جلسات مدیتیشن رسمی محدود می‌شود. مدیتیشن رسمی برای تمرین عمیق ذهن بسیار است اما قوت واقعی مانترا در این است که از آن به گفتن ابزاری سریع و لحظه‌ای در زندگی روزمره منفعت گیری کنیم.

مقصد در این روش، رسیدن به حالت خلسه نیست، بلکه منفعت گیری از مانترا برای قطع چرخه افکار منفی، تشکیل حس وجود در لحظه (Grounding) و تحول نگرش در لحظه است.

نکات کلیدی:

• تکرار ذهنی بهترین و کاربردی‌ترین روش است چون در هر مکانی قابل اجراست.
• تلاش کنید مانترا را با ریتم نفس خود هماهنگ کنید تا تأثیر آرام‌بخشی آن دوچندان شود.
• به یاد داشته باشید که مدیتیشن رسمی با مانترا همانند یک تمرین ورزشی کامل در باشگاه است و منفعت گیری از آن در طول روز، همانند حرکات کششی سریع برای نگه داری آمادگی. هر دو مورد قیمت و مکمل یکدیگر می باشند.

چطور مانترای شخصی و قوی خود را انتخاب کنیم؟

قوت یک مانترای شخصی در ربط عمیقی است که با شما برقرار می‌کند؛ از آنجا که با کلمات خودتان ساخته شده، پیامش مستقیماً با احساساتتان هم‌فرکانس می‌شود. این مانترا همانند یک راه‌حل دقیق برای نیازهای اشکار شما عمل می‌کند.

این فرآیند ساختن، حس مالکیت و ضمانت بیشتری را به همراه دارد، چون ابزاری را به کار می‌گیرید که خودتان خلق کرده‌اید. مهم‌تر از همه، مانترای شخصی شما پویا و سازگار است و می‌تواند همراه با شما و با تحول اهدافتان در زندگی، تکامل اشکار کند.

در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و حرکت شما به‌وجود می‌آورد. اگر حس افسردگی دارید، حتما با پشتیبانی یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ربط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.

به پشتیبانی زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید