به گزارش روشنفکر
افسردگی اتفاق ناگواری است که تعداد بسیاری از ما حداقل یک بار هم که شده در برههای از زندگیمان با آن مواجه شدهایم. افسردگی اختلال رایج سلامت روان است که بهطور معمول در اغاز بزرگسالی اغاز میشود و در زنان شیوع بیشتری دارد. با این حال هر فردی در هر سنی میتواند به افسردگی مبتلا شود. راه حلهای مختلفی برای کنترل و بهبود افسردگی وجود دارد که یکی از با اهمیت ترین آنها دارودرمانی است.
داروهای ضد افسردگی تنوع تعداد بسیاری دارند و میتوان او گفت اثربخشی آنها در افراد گوناگون، متفاوت است. از همین روی پزشکان برای اشکار کردن داروی مناسب افسردگی برای یک بیمار خاص، عوامل و فاکتورهای مختلفی را در نظر میگیرند.
با دقت به این نوشته که افسردگی بر فعالیت مغز تأثیر میگذارد، داروهای مرتبط با درمان افسردگی نیز در ربط با مغز می باشند. خوب است بدانید که داروهای ضد افسردگی رایج در افت علائم افسردگی مؤثرند؛ اما در عین حال گزینههای درمانی فرد دیگر نیز وجود دارد که در برخی موارد و بر پایه صلاحدید پزشک میتوان به سراغ آنها نیز رفت.
اگر برایتان این سوال تشکیل شده که داروهای ضدافسردگی دقیقا چطور کار میکنند؟ باید بگوییم که این داروها با تنظیم مواد شیمیایی خاصی در مغز (انتقالدهندههای عصبی) عمل میکنند. بهطور کلی داروهای ضد افسردگی به گروههای مختلفی تقسیم خواهد شد. رایجترین این گروهها عبارتاند از:
- مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
- مهارکنندههای بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs)
- داروهای ضدافسردگی سهحلقهای (TCAs)
- داروهای ضد افسردگی چهارحلقهای
- مسدود کنندههای بازجذب دوپامین
- آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT1A
- آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT2
- آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT3
- مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
علاوهبر این گروهها، داروهای ضد افسردگی فرد دیگر نیز وجود دارند که مکانیسم کارکرد متغیری دارند. برخی از مکملهای طبیعی نظیر خار مریم نیز برای درمان افسردگی منفعت گیری خواهد شد. در ادامه به توضیح هر یک از این داروهای مناسب افسردگی و عوارض جانبی آنها خواهیم پرداخت.
مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، پرکاربردترین دارو برای درمان افسردگی می باشند. این گروه از داروهای ضدافسردگی چطور کار میکنند؟ عدم اعتدال سروتونین (یک انتقالدهنده عصبی) میتواند در ابراز افسردگی نقش مؤثر داشته باشد. در این بین SSRIها با افت بازجذب سروتونین در مغز، سطح این ماده شیمیایی را افزایش خواهند داد. در نتیجه سیگنالهای عصبی به شکل مؤثرتری منتقل شده و علائم افسردگی بهبود مییابند. انواع SSRIها عبارتاند از:
- سرترالین (Zoloft)
- فلوکستین(پروزاک، سارافم)
- سیتالوپرام (Celexa)
- اسیتالوپرام (Lexapro)
- پاروکستین (Paxil,Pexeva,Brisdelle)
- فلووکسامین (لووکس)
عوارض جانبی رایجSSRI ها عبارتاند از:
- حالت تهوع
- تشکیل اختلال در خواب
- عصبی شدن
- لرزش
- مشکلات جنسی
مهارکنندههای بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs)
SNRIها، گروه فرد دیگر از داروهای ضد افسردگی می باشند. این داروها با افزایش سطح دو انتقالدهنده عصبی مهم در مغز یعنی سروتونین و نوراپینفرین عمل میکنند. در واقع این دو ماده شیمیایی در تنظیم خلقوخو نقش مهمی دارند. SNRIها با افزایش سطح این انتقالدهندههای عصبی به بهبود علائم افسردگی همانند حس غمگینی، بیانرژی بودن و از دست دادن علاقه به فعالیتها پشتیبانی میکنند. از جمله داروهایی که در دسته SNRI قرار میگیرند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دسوونلافاکسین (Pristiq, Khedezla)
- دولوکستین (Cymbalta)
- لوومیلناسیپران (Fetzima)
- ونلافاکسین (Effexor)
دولوکستین علاوهبر تأثیرات خود بر افسردگی، در تسکین درد نیز مؤثر است. در واقع این دارو با افزایش سطح سروتونین و نوراپینفرین در مغز علاوهبر بهبود خلقوخو به افت شدت درد نیز پشتیبانی میکند. خوب است بدانید که درد مزمن میتواند یکی از عوامل تشکیل یا تشدید افسردگی باشد. در برخی موارد افراد افسرده حساسیت بیشتری نسبت به درد دارند و در این چنین مواقعی SNRIها میتوانند سودمند ظاهر شوند. با این حال این دسته از داروهای ضد افسردگی نیز دارای یک سری عوارض می باشند که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع
- خواب آلودگی
- خستگی
- یبوست
- خشکی دهان
داروهای ضدافسردگی سهحلقهای (TCAs)
داروهای ضد افسردگی سه حلقهای (TCAs)، وقتی تجویز خواهد شد که درمانهای اولیهای همانند SSRIها مؤثر واقع نشوند. مکانیسم دقیق شیوه اثرگذاری TCAها در درمان افسردگی تا این مدت بهطور کامل شناخته نشده است. با این وجود این داروها نیز با افزایش سطح انتقالدهندههای عصبی سروتونین و نوراپینفرین در مغز عمل میکنند. آیا میدانید کدام داروهای ضدافسردگی به این گروه تعلق دارند؟ برخی از آنها عبارتاند از:
- آمی تریپتیلین (Elavil)
- آموکساپین (Asendin)
- کلومیپرامین (Anafranil)
- دزیپرامین (Norpramin)
- دوکسپین (Silenor)
- ایمی پرامین (Tofranil)
- نورتریپتیلین (Pamelor)
- پروتریپتیلین (Vivactil)
- تریمیپرامین (Surmontil)
عوارض جانبیTCA ها نیز شامل موارد زیر است:
- یبوست
- خشکی دهان
- خستگی
- تاری دید
در موارد نادر این گمان وجود دارد که بعد از مصرف TCAها عوارض شدیدی همانند موارد زیر هم مشاهده شود:
- سختی خون پایین
- ضربان قلب نامنظم
- تشنج
داروهای ضد افسردگی چهار حلقهای
داروهای ضد افسردگی چهارحلقهای (تتراسایکلیک) همانند ماپروتیلین (لودیومیل)، یکی دیگر از داروهایی می باشند که برای درمان افسردگی و اضطراب تجویز خواهد شد. مکانیسم تاثییر این داروها بر پایه متعادلسازی انتقالدهندههای عصبی است و به این ترتیب به افت علائم افسردگی پشتیبانی میکند. با این وجود انتخاب و مصرف این داروها نیز باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود چون همانند دیگر داروهای ضد افسردگی میتوانند عوارض جانبی خاص خود را داشته باشند. از جمله عوارض این دارو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خواب آلودگی
- ضعف
- سبکی سر
- سردرد
- تاری دید
- خشکی دهان
مسدود کنندههای بازجذب دوپامین
مسدودکنندههای بازجذب دوپامین همانند بوپروپیون از دیگر داروهای مناسب افسردگی می باشند که با افت جذب مجدد دوپامین و نوراپینفرین در مغز عمل میکنند. این داروها عمدتاً برای درمان افسردگی، اختلال عاطفی فصلی و ترک سیگار منفعت گیری خواهد شد. عوارض این دسته از داروها عبارتاند:
آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT1A
ویلازدون (Viibryd)، یک داروی ضدافسردگی از دسته آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT1A است. سازوکار اثرگذاری این دارو نیز بر پایه متعادلسازی سطح سروتونین و دیگر انتقالدهندههای عصبی است. با این وجود خوب است بدانید که ویلازدون عموماً در همان ابتدا برای درمان افسردگی تجویز نمیشود. این دارو زیاد تر وقتی تجویز میشود که دیگر درمانها مؤثر واقع نشوند یا عوارض جانبی قابل توجهی برای بیمار داشته باشند. این دارو هم بدون عوارض نیست و از عوارض جانبی آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع
- استفراغ
- مشکل خواب
آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT2
نفازودون و ترازودون دو دارویی می باشند که برای درمان افسردگی به کار میروال. این داروها آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT2 شناخته خواهد شد. با دقت به تاریخ شکلگیری این داروها، میتوان او گفت آنها در دسته داروهای قدیمی ضد افسردگی قرار میگیرند. مکانیسم داروهای دسته آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT2 بر پایه تحول در اعتدال مواد شیمیایی مغز است که به بهبود علائم افسردگی پشتیبانی میکند. از جمله عوارض این دارو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خواب آلودگی
- سرگیجه
- خشکی دهان
آنتاگونیستهای گیرنده ۵-HT3
وورتیوکستین (برینتلیکس) یک داروی ضدافسردگی است که بر گیرندههای سروتونینی در مغز تاثییر میگذارد. این دارو با مسدود کردن گیرندههای ۵-HT3 به تنظیم فعالیت مواد شیمیایی مغز پشتیبانی کرده و در نتیجه علتبهبود علائم افسردگی میشود. عوارض جانبی رایج این دارو شامل موارد زیر است:
- مشکلات جنسی
- حالت تهوع
مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOI) از قدیمیترین داروهای ضد افسردگی می باشند. شیوه کار این داروها بر پایه افزایش سطح انتقالدهندههای عصبی همانند نوراپینفرین، دوپامین و سروتونین است که با مهار آنزیم مونوآمین اکسیداز محقق میشود. داروهایی که در این دسته قرار میگیرند برای درمان افسردگی مؤثرند اما به علت تداخلات دارویی زیاد با دیگر داروها و برخی مواد غذایی، کمتر تجویز خواهد شد. علاوه بر این ترکیب MAOI با دیگر داروهای ضد افسردگی هم میتواند عوارض جدیای به همراه داشته باشد. از جمله داروهای این گروه عبارتاند از:
- ایزوکاربوکسازید (Marplan)
- فنلزین (Nardil)
- سلژیلین (Emsam)
- ترانیل سیپرومین (Parnate)
از با اهمیت ترین عوارض مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOIs) میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- مشکل خواب
- بی قراری
گزینههای طبیعی برای درمان افسردگی
با وجود این که داروهای بسیاری برای درمان و کنترل افسردگی وجود دارند اما تعداد بسیاری از افراد به جستوجو جانشینهای طبیعی برای درمان افسردگی می باشند. برخی از افراد از این گزینههای طبیعی بهگفتن مکمل درمانهای دارویی منفعت گیری میکنند و برخی دیگر آنها را بهگفتن مکمل در نظر میگیرند. در ادامه دو مورد از این گزینههای طبیعی برای درمان افسردگی را به شما معارفه کنیم که یقیناً این موارد نیز باید فقط و فقط بعد از تایید پزشک مصرف شوند؛ این دو مورد عبارتاند از:
خار مریم
یکی از گیاهانی که از آن برای درمان افسردگی منفعت گیری میشود، خار مریم است. خار مریم از قبل تا به الان برای درمان برخی بیماریها منفعت گیری میشود. با این وجود خوب است بدانید که مطالعات علمی در رابطه اثربخشی خار مریم در درمان افسردگی، نتایج متناقضی را نشان دادهاند. برخی تحقیقات حاکی از اثرات مثبت خفیف این گیاه می باشند اما برخی دیگر این چنین نتایجی را نشان ندادهاند. دقت داشته باشید که خار مریم میتواند با داروهای دیگر تداخل داشته باشد و عوارض جانبی جدیای تشکیل کند. از جمله داروهایی که خارمریم با آنها تداخل دارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضد تشنج
- سیکلوسپورین
- برخی از داروهای قلب
- برخی از داروهای سرطان
- برخی از داروهای HIV
- استاتینهای خاص
- قرصهای ضد بارداری
- وارفارین (کومادین)
- داروهای ضدافسردگی نسخهای
اس-آدنوزیل ال متیونین
اس-آدنوزیل ال متیونین یا SAMe، ترکیبی طبیعی است که بهگفتن مکملی برای درمان افسردگی در نظر گرفته میشود. مطالعات متعدد نشان داده کهSAMe تا حدودی در بهبود علائم افسردگی خصوصا در موارد خفیف تا متوسط مؤثر است. بیشترین اثربخشی این مکمل در دورههای درمانی نزدیک به شش هفته مشاهده میشود. با این وجود شایان ذکر است که اثربخشی SAMe در همه افراد یکسان نیست، چون به عوامل مختلفی از جمله شدت افسردگی و ویژگیهای فردی بستگی دارد.
یقیناً علیرغم این یافتهها تا این مدت هم نیاز به تحقیقات بیشتری در این عرصه وجود دارد تا بتوان بهطور قاطق در رابطه مکانیسم دقیق تاثییر SAMe و تداخل آن با دیگر داروها اظهار نظر کرد. بهتر است قبل از منفعت گیری از هرگونه مکمل با پزشک خود مشورت کنید. دقت داشته باشید که این مکمل هم میتواند عوارضی داشته باشد که شامل موارد زیر است:
انتخاب داروی مناسب افسردگی
اشکار کردن داروی ضد افسردگی مناسب قضیهای کاملاً تخصصی است. دقت داشته باشید که هر فرد بهطور متغیری به افسردگی جواب میدهد و در نتیجه دارویی که برای یک نفر مؤثر است، امکان دارد برای فرد فرد دیگر مناسب نباشد. در نتیجه انتخاب داروی مناسب افسردگی فقط و فقط باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
دقت داشته باشید که عوامل بسیاری در انتخاب داروی ضد افسردگی مؤثر می باشند. شرایط کلی سلامت فرد، دیگر داروهای مصرفی، عوارض جانبی احتمالی، هزینه دارو و تعداد یا زمان زمان مورد نیاز برای مصرف در این انتخاب داروی افسردگی اهمیت دارند.
عوارض جانبی سوء مصرف داروهای افسردگی
همانقدر که داروهای افسردگی میتوانند در درمان این بیماری مؤثر باشند، اگر آنها را به شکل خودسرانه مصرف کنید یا سوء مصرف داشته باشید، دچار عوارض مختلفی خواهید شد. منفعت گیری نادرست از این داروها یا خارج از نظارت پزشک، میتواند اثرات منفی تعداد بسیاری روی سلامت جسمانی بگذارد. برخی از عوارض جانبی سوء مصرف داروهای افسردگی و مصرف خودسرانه آنها عبارتاند از:
سندرم سروتونین
سوء مصرف داروهای ضد افسردگی خصوصا وقتی که با مصرف داروهای دیگر همراه خواهد شد، میتوانند عوارض جدیای همانند سندرم سروتونین، به همراه داشته باشند. این سندرم در تاثییر افزایش بیشتر از حد سطح سروتونین در بدن تشکیل میشود. علائم سندرم سروتونین گوناگون بوده و میتواند از گیجی و انقباضات عضلانی خفیف گرفته تا تشنج و ضربان قلب نامنظم و حتی بیهوشی شدید را شامل شود.
هیپوناترمی
هیپوناترمی، یکی دیگر از نتایج مصرف خودسرانه داروهای افسردگی است. در هیپوناترمی سطح سدیم خون به شدت افت مییابد. این عارضه اصولاً در افراد مسن که از داروهای ضد افسردگی منفعت گیری میکنند، مشاهده میشود. علائم هیپوناترمی نیز گوناگون بوده و شامل سردرد، درد عضلانی، بیقراری و حتی تشنج میشود.
دیابت
مصرف خودسرانه داروهای ضد افسردگی علاوهبر عوارض جانبی گوناگون، میتواند خطرات ابراز بیماریهای دیگر را هم به همراه داشته باشد. یکی از این خطرات افزایش گمان ابتلا به دیابت نوع ۲ است. مطالعات نشان خواهند داد افرادی که از داروهای ضد افسردگی خصوصاً در طویلزمان منفعت گیری میکنند زیاد تر در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار خواهند گرفت.
افکار خودکشی
مصرف خودسرانه داروهای ضد افسردگی یا سوء مصرف آنها خصوصاً در مرحله های اولیه درمان، عوارض جانبی ناخواستهای به همراه خواهند داشت. یکی از با اهمیت ترین و خطرناکترین این عوارض، ظهور یا تشدید افکار خودکشی است. یقیناً این افکار لزوماً به معنی تمایل فرد به خودکشی نیست و در اصل به علت تغییرات شیمیایی در مغز در ابتدای فرایند درمان رخ میدهد.
منبع: Antidepressants: Types, Side Effects, Effectiveness, and More
دسته بندی مطالب
منبع