حضانت فرزند در زمان جدایی زوجین از دغدغه های اصلی است و از نظر حقوقی به اندازه مهریه اهمیت دارد. نگهداری پسران و دختران از تفاوت هایی برخوردار است.
بر اساس قوانین جدید حضانت، مقررات خاصی برای نگهداری فرزندان پس از طلاق وجود دارد و نقض این مقررات می تواند به زوال حق حضانت منجر شود.
حضانت چیست؟
حضانت به معنای تربیت و مراقبت از کودک است. افراد زیر ۱۸ سال به طور قانونی به عنوان کودک شناخته می شوند.
جدایی والدین دارای فرزند، موضوعی حساس برای قانون است زیرا رشد ذهنی و شخصیتی کودکان بیشتر در خانواده صورت می گیرد و خانواده نقش اساسی در یاری رساندن به فرزندان خود در مراحل رشد دارد تا آنها بتوانند آینده ای موفق برای خود و جامعه بنا نهند.
جدایی والدین می تواند این فرآیند را برهم زده و زمینه ساز آسیب های فردی و اجتماعی متعدد شود.
فرزندان ناشی از طلاق، چالش هایی را برای جامعه ایجاد می کنند و قانون با مقررات مربوط به حضانت سعی در حفاظت از کودکان بی پناه دارد. ماده های ۱۱۷۹ و ۱۱۶۸ قانون مدنی، حضانت فرزند را مورد توجه قرار داده و شرایط خاصی را برای آن تعیین کرده اند.
حضانت به معنای تأمین حمایت عاطفی و مادی برای فرزندان است، که والدین می توانند با توافق دو جانبه این مسئولیت را بر عهده بگیرند.
حضانت فرزند، وظیفه ای است که مستقیماً بر دوش والدین قرار دارد و به کسی دیگری محول نمی شود. بنابراین، والدین باید پس از طلاق نسبت به فرزند خود مسئولیت پذیر باشند و از او به دقت مراقبت کنند.
سن حضانت کودک چقدر است؟
سن حضانت کودک نقش کلیدی در تعیین حضانت فرزند پس از طلاق والدین ایفا می کند. بر اساس قوانین، فرزندان هم دختر و هم پسر تا سن ۷ سالگی تحت حضانت مادر قرار می گیرند.
دختران تا سن ۹ سالگی و پسران تا سن ۱۵ سالگی می توانند با پدر زندگی کنند. رسیدن به این سنین به معنای خروج فرزندان از دوره حضانت است و از این پس، آن ها خود می توانند تصمیم بگیرند که آیا مایل به ادامه زندگی با پدر یا مادر هستند.
اگر والدین نتوانند در مورد حضانت فرزند به توافق برسند، قانون به عنوان میانجی ورود کرده و حکمرانی خواهد کرد. در صورتی که پدر دچار مشکلاتی مانند اعتیاد یا سوء رفتار باشد، حضانت فرزندان پس از رسیدن به سن ۷ سالگی به مادر واگذار خواهد شد، حتی اگر قبل از آن به پدر داده شده باشد.
باید توجه داشت که در تمام مراحل، مسئولیت مالی و هزینه های فرزند بر عهده پدر است. همچنین، بر اساس قوانین قدیم، حضانت فرزند تا ۲ سالگی نزد مادر بود، اما از سال ۱۳۸۲ شمسی، این سن به ۷ سالگی افزایش یافته است.
حضانت دائم فرزند چه شرایطی دارد؟
تمکن مالی و تعهد به تامین منافع فرزند از جمله معیارهایی هستند که دادگاه برای تعیین حضانت فرزند به یکی از والدین در نظر می گیرد. در مواقع طلاق توافقی، والدین می توانند با هم به توافق رسیده و مسئولیت های مربوط به فرزند خود را به صورت دائمی به یکی از طرفین واگذار کنند.
گاهی اوقات، مادر با بخشیدن مهریه خود می تواند حضانت دائمی فرزند را به دست آورد، در حالی که در مواردی دیگر، استطاعت مالی پدر می تواند تعیین کننده باشد که حضانت به او واگذار شود.
اگر پدر یا مادری که حضانت دائمی فرزند را دارند، نتوانند به نحو مناسبی حقوق فرزند را رعایت کنند، والد دیگر می تواند با مراجعه به دادگاه و ارائه مدارک قانونی، درخواست ابطال حق حضانت فعلی را بنماید.
موارد سلب حضانت فرزند
قانون شرایطی را مشخص کرده که در صورت وقوع آن ها، حضانت فرزند از والدین سلب می شود. اگر پدر در زمان طلاق حضانت فرزند خود را به مادر واگذار کند، این حق می تواند تحت شرایطی از او سلب شود. قانون به دقت کلیه مواردی را که ممکن است به آسیب رساندن به کودک منجر شود بررسی کرده است. از جمله این موارد عبارتند از:
- مشکلات روانی مادر و جنون
- اذیت و سوء رفتار با کودک
- مشکلات اخلاقی مادر
- سوء استفاده جنسی از کودک
- تنبیه بدنی کودک به شیوه ای خارج از عرف
- اعتیاد به مواد مخدر
طبق قانون جدید حضانت فرزند، ممنوعیتی برای حضور کودکان زیر ۱۵ سال در جلسات رسیدگی قضایی وضع شده است.
این اقدام با هدف حفاظت از سلامت روانی کودکان و جلوگیری از تجربه آزاردهنده در فضای دادگاه انجام گرفته است.
هر گونه مقوله ای که موجب آزار کودک شود، می تواند دلیلی برای سلب حضانت فرزند پس از ازدواج مجدد مادر باشد. این تصمیم تنها زمانی اتخاذ می شود که مدارک قاطع و مستدل به دادگاه ارائه شود تا اثبات کند شرایط موجود به ضرر سلامت و رفاه کودک است.
نگهداری از طفل و حضانت آن
در قانون ایران، حضانت فرزند به معنای نگهداری و رسیدگی کامل به نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی فرزند است. والدینی که مسئولیت حضانت را بر عهده می گیرند باید تضمین کنند که شرایط مناسب برای رشد، تغذیه، پوشاک، و سلامت فرزند فراهم باشد.
در شرایط طلاق، مسئولیت نگهداری فرزند به یکی از والدین واگذار می شود، اما اگر شرایط مناسب نگهداری توسط آن والد بر هم خورد، والد دیگر یا سایر بستگان می توانند با ارائه دلایل به دادگاه، درخواست سلب حضانت کنند.
مواردی مانند اعتیاد به مواد مخدرو الکل، قمار، آزار و اذیت کودک، استفاده از کودک برای کار، قاچاق، بیماری های روانی و فعالیت های فاسد و فاحشه گری، به عنوان مصادیق انحطاط کودک در نظر گرفته می شوند و می توانند دلایل موجهی برای سلب حضانت باشند. این اقدامات با هدف حفظ بهترین منافع کودک انجام می پذیرند تا از آسیب های بیشتر به او جلوگیری شود.