نوشته عیدی کارگران، نوشته داغ ماه‌های آخر سال است؛ در این بین، سوالات و ابهاماتی نقل است: کدام کارگران مشمول دریافت عیدی می باشند؟ آیا عیدی به کارگران کارگاه‌های کوچکِ زیر ۵ یا ۱۰ نفر پرداخت می‌بشود؟ مبنای دقیق محاسبه عیدی آخر سال چیست و در صورت تخلف کارفرمایان، کارگران چه راهی برای شکایت دارند؟
کدام کارگاه‌ها مشمول می باشند؟
آرمین خوشوقتی، کارشناس ارشد حقوق و روابط کار او گفت: هیچ کارگاهی در سرزمین از پرداخت عیدی مستثنا نیست، حتی کارگاهی که فقط یک کارگر داشته باشد؛ تنها استتثنا، کارگاه‌های خانوادگی می باشند که بر پایه ماده ۱۸۸ قانون کار، کارگاه‌هایی می باشند که رابطه همه کارگران کارگاه با کارفرما از نوع خویشاوندی درجه اول باشد یعنی کارگران، پدر مادر، خواهر، برادر، همسر یا فرزندان کارفرما باشند. به جز این کارگاه‌ها، همه کارگاه‌های دیگر حتی با یک نفر کارگر، از شمول قانون کار خارج نیستند و کارگرانِ آن‌ها بایستی عیدی آخر سال را در موعد مقرر دریافت کنند.
او اضافه کرد: هیچ زمان کارگاه‌های کوچک زیر ده نفر در رابطه عیدی از قانون مستثنا نشده‌اند؛ در واقع در رابطه عیدی، هیچ زمان استثنایی تعریف نشده است. ماده ۱۹۱ قانون کار می‌گوید کارگاه‌های کوچک زیر ده نفر را می‌توان از شمول برخی مقررات کار خارج کرد، ولی مسئله اینجاست که در رابطه عیدی، هیچ صحبتی نشده و هیچ زمان کارگاهی در سرزمین از شمول پرداخت عیدی خارج نشده است.
خوشوقتی به مسئله فرد دیگر اشاره کرد: حتی کارگرانی که به گفتن خدمتکار یا آشپز در خانه‌های مردم کار می‌کنند، مشمول قانون کار می باشند و باید از همه مزایای قانون کار از جمله عیدی آخر سال منفعت‌مند باشند؛ کارگرانی که طرف قرارداد شرکت‌های خدماتی می باشند و برای کار به منازل مردم می‌روال، عیدی را از شرکت دریافت می‌کنند؛ حتی کارگری که با صاحب یک منزل به طور جدا گانه قرارداد دارد، بازهم باید عیدی را از صاحبخانه بگیرد. پیشتر قرار بر این می بود که در رابطه خدمه و مستخدمین منازل، آیین‌نامه‌ای توسط شورایعالی کار تصویب بشود که این اتفاق نیفتاد؛ اما اصرار شده که اگر در این مورد سکوت شد، همین قانون (قانون کار) با همه الزامات آن در رابطه این کارگران ملزوم‌الاجراست.
آخرین مطالب
این کارشناس حقوقی با اصرار بر این که «چون آیین‌نامه‌ای با نوشته خدمه منازل به نظر شورایعالی کار به تصویب هیات وزیران نرسیده، مقررات عادی کار در رابطه این کارگران حاکم است»؛ اضافه کرد: در ماده واحده مصوب سال ۱۳۷۰ مجلس شورای اسلامی، اصرار شده که کلیه کارگران مشمول قانون کار، مستحق دریافت عیدی آخر سال می باشند؛ به این علت حتی اگر کارگاهی یک نفر پرسنل دارد، چون مشمول قانون کار است، عیدی به آن یک کارگر تعلق می‌گیرد و هیچ استثنایی در کار نیست.
زمان پرداخت عیدی و کف قانونی
او در رابطه زمان پرداخت عیدی او گفت: عرفاً عیدی در ایام آخر سال پرداخت می‌بشود، اما نباید این پرداخت فراتر از آخر سال برود. کارفرما باید به کارگری که در طول سال در کارگاه کار کرده، نهایتاً تا روز آخر سال، عیدی آخر سال را پرداخت کند.
یکی از او گفت و گو‌های مورد مناقشه، مبنای محاسبه عیدی‌ست؛ کف عیدی چه مقدار است، شصت روز حداقل دستمزد یا شصت روز آخرین مزد خود کارگر؟ خوشوقتی در جواب می‌گوید: کف عیدی، شصت روز آخرین مزد خود کارگر در کارگاه است. در ماده واحده‌ی عیدی به صراحت اشاره شده «معادل شصت روز آخرین مزد کارگران» به گفتن عیدی پرداخت بشود مشروط بر این که از نود روز حداقل مزد قانونی آن سال تجاوز نکند؛ به این علت درست است که سقف عیدی، نود روز حداقل دستمزد مصوب آن سال است، اما مبنا و ماخذ محاسبه عیدی، شصت روز مزد خود کارگر در کارگاه است.
به حرف های خوشوقتی، مسئله مهم محاسبه مبنای عیدی برای کارگرانی‌ست که کمتر از یکسال در کارگاه سابقه دارند؛ تعداد بسیاری از کارفرمایان مبنای محاسبه را «ماه‌های کارکرد کارگر» در نظر می‌گیرند در حالیکه مبنای محاسبه عیدی بر پایه قانون «روزهای کارکرد کارگر» است.
او اصرار می‌کند:، چون ماه‌ها در نیمه اول سال، ۳۱ روزه می باشند، اگر مبنای محاسبه را ماه‌های کارکرد بگیریم، در حق کارگر اجحاف می‌بشود. مبنا، تعداد روزهای کارکرد کارگر است و باید ایام کار در گارگاه، مبنای محاسبه باشد.
روال شکایت از کارفرما
آیا کارگری که کمتر از کف قانونی عیدی بگیرد، حق شکایت دارد؛ خوشوقتی در جواب می‌گوید: کارگری که کمتر از حداقل قانون عیدی بگیرد، بدون تردید حق شکایت دارد و می‌تواند به مراجع حل اختلاف کار مراجعه کند و بابت عیدی شکایت کند؛ اما با دقت به این که قرارداد اکثریت کارگران موقت است، امکان پذیر کارگر جرات نداشته باشد در زمان شاغل بودن برود شکایت کند، ولی هر وقتی که در آینده مراجعه کند و رابطه کارگری با آن کارگاه را ثابت نماید، کارفرما به استناد ماده ۷۸ آیین دادرسی کار مکلف است ثابت کند عیدی و دیگر حقوق و مزایای کارگر را پرداخت کرده و اگر کارفرما نتواند اسنادی دال بر پرداخت عیدی کارگر اراعه دهد، مکلف به پرداخت خواهد می بود.
این کارشناس حقوقی به مسئله مهمی در روال شکایت کارگران اشاره می‌کند: برخی مراجع حل اختلاف کار برخلاف قانون، فقط دو سال آخر منتهی به شکایت کارگر را محاسبه می‌کنند که این تخلف است؛ مراجع حل اختلاف بر پایه قانون مکلف می باشند هر بازه وقتی را که کارگر مطالبه کرده، بازدید نمایند؛ اگر کارگری ثابت کند بیست سال در یک کارگاه کار کرده، مرجع حل اختلاف تکلیف دارد از کارفرما اسناد ناظر بر پرداخت حقوق و مزایا در طول بیست سال را مطالبه کند. اگر کارفرما توانست این مدارک را اراعه دهد، از شکایت بری می‌بشود، ولی در غیر این صورت، باید حقوق کارگر را مطابق ماده ۷۸ آیین دادرسی کار، همه و کمال پرداخت کند.
ایلنا
منبع